Frigler, Paflagonlar Dönemi

       İskilip’in tarihi geçmişi yazılı kaynaklar bakımından MÖ 700’e Paphlagonya devletine dayandırılmakla birlikte günümüzde tam olarak çözümlenememiş bir Hatti uygarlığının da merkezi olduğu kabul edilir. Ancak bölgeye yerleşimin Hititlerin Anadolu’ya gelmesine (MÖ 3000) uzandığı çeşitli kaynaklarda yer almaktadır. Hattuşa’ya iki saat yakınlıkta olması bu tahmini güçlendirmektedir. İlçede yaşadığı, bıraktıkları kalıntılarla resmen ispatlanan en eski millet Paphlogonlardır. Paphlagonlar Anadolu’ya MÖ 1000’den sonra gelmiş, Hitit İmparatorluğunun yıkılışından sonra bağımsız bir devlet olarak ortaya çıkmışlardır. Paflagonya – Demir Atlılar Ülkesi; Kastamonu, Çankırı, Amasya, Samsun hattına hakim olmuştur.

                Eski çağda İskilip, Paflagonya adı verilen bir bölgenin ismi olarak MÖ 900-700’lerde anılmaya ve tanınmaya başladı, Homeros’un İlyada destanında ilk defa anılan ve eski Yunancada “Askilepiyon – Sağlık Tanrısı” ismiyle de Antik Çağ’da önemli bir yer olarak bilinen İskilip; ünlü gezginlerden Herodot ve Skymonos’un da ziyaret ettiği bir bölge olarak bilinir. Yine bu bölgenin eski haritalardaki sınırları kuzeyde Karadeniz, güneyde Aydos dağları, doğuda Kızılırmak ile Kızılırmak Vadisi’nin doğu yamaçları ve batıda da Bartın Çayı ile sınırlanmıştır.

Paflagonya’nın coğrafî alanında, Karadeniz’e dökülen akarsuları takip eden benzer ve başka antik yerleşme yerleri de bulunmaktadır. Eski Yunan’dan Bizanslılara kadar uzanan tarihi dönem içerisinde büyük ticaret yollarının Karadeniz’e ulaşmak için İskilip bölgesinden havalisinden geçmesi, geçerken de dört yol kavşağı olarak bilinen Sinop ve Alaca’nın arasındaki Boyabat ve İskilip’ten geçen önemli bir yol güzergâhı üzerinde bulunduğu aşikardır. MS 2. yüzyılın sonlarında bölge Pont (Pontus) hakimiyetine girmiş, ancak bu egemenlik uzun sürmemiştir. Paflagonya prenslerinin yardım talebi üzerine Roma 72. Lüks Ordusunu göndererek bölgeyi Pontlardan geri almıştır. Daha sonra bölgeyi esas sahipleri olan Paflagonlara geri vermemiş kendi topraklarına katmıştır. Roma Döneminde İskilip önemini korumuş, I. Justinianus tarafından Helenepontus eyaletine katılmış ve eyaletin üç önemli yerleşimden biri olmuştur. O dönemin en önemli ticaret yollarından biri olan Ankyra-Gangra yolunun önemli bir durağı olup; bu yol 2.Trajan tarafından yaptırılmıştır. İskilip ile birlikte Amasya ve Kalecik’ten de geçmektedir.